Sau khi chiếm xong 6 tỉnh Nam kỳ, năm 1868, chính quyền Pháp bắt đầu cho thiết kế và xây dá»±ng tại trung tâm Sài Gòn má»™t Dinh thá»± làm nÆ¡i ở cho Thống đốc Nam kỳ. Công trình hoàn thành sau 3 năm xây dá»±ng vá»›i tên gọi là Dinh Norodom (tên má»™t vị quốc vÆ°Æ¡ng Campuchia).

Theo sá»­ liệu, vật tÆ° xây cất phần lá»›n được chuyển từ Pháp sang. Do chiến tranh Pháp - Ðức (xảy ra năm 1870) nên công trình này kéo dài mãi đến năm 1873 má»›i xong, riêng việc trang trí dinh phải kéo dài thêm 2 năm nữa.

Lúc bấy giờ đại lá»™ Thống Nhất (nay là đường Lê Duẩn) còn gọi là đại lá»™ Norodom vẫn còn bùn lầy, ẩm thấp. Dinh được coi là má»™t công thá»± đẹp nhất ở Á Ðông. Mặt tiền rá»™ng 80 m, phòng khách có thể chứa đến 800 người. Chung quanh là khu vườn rá»™ng lá»›n trồng đủ loại cây cỏ. TrÆ°á»›c mặt dinh, dÆ°á»›i chân cá»™t cờ đặt má»™t khẩu thần công kiểu cổ càng làm tăng thêm vẻ đẹp oai nghiêm cho công thá»±.

Dinh toàn quyền vào khoảng năm 1875, khi má»›i được xây. áº¢nh tÆ° liệu

Từ khi xây xong cho đến 1887, dinh được dành cho Thống đốc Nam kỳ ở (Gouverneur de la Cochinchine) nên còn gọi là Dinh Thống đốc. Từ 1887 đến 1945, nhiều đời toàn quyền Pháp Ä‘ã sá»­ dụng dinh thá»± này làm nÆ¡i ở và làm việc trong suốt thời kỳ xâm lược Ðông DÆ°Æ¡ng. Đây cÅ©ng là cÆ¡ quan biểu thị cho bá»™ máy cai trị Pháp trên toàn cõi Ðông DÆ°Æ¡ng.

Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, Dinh Norodom trở thành nÆ¡i làm việc của chính quyền Nhật ở Việt Nam. NhÆ°ng chỉ sáu tháng sau, Nhật thất bại trong Thế chiến II, Pháp trở lại chiếm Nam bá»™, Dinh Norodom trở lại thành trụ sở làm việc của Pháp ở Việt Nam.

Sau năm 1954, người Pháp rút khỏi Việt Nam. NÆ°á»›c ta bị chia cắt thành 2 quốc gia, miền Bắc là nÆ°á»›c Việt Nam Dân Chủ Cá»™ng Hòa, miền Nam là Quốc Gia Việt Nam (sau thành Việt Nam Cá»™ng Hòa). Ngày 7/9/1954 Dinh Norodom được bàn giao giữa đại diện Pháp - tÆ°á»›ng Paul Ely và đại diện Quốc gia Việt Nam - Thủ tÆ°á»›ng Ngô Đình Diệm.

Năm 1955, Thủ tÆ°á»›ng Ngô Đình Diệm phế truất Quốc trưởng Bảo Đại và lên làm Tổng thống. Ông quyết định đổi tên thành Dinh Độc Lập. Theo thuật phong thủy, dinh được đặt ở vị trí đầu rồng, nên dinh cÅ©ng còn được gọi là Phủ đầu rồng.

Ngày 27/2/1962, phe đảo chính Ä‘ã cá»­ hai viên phi công quân Ä‘á»™i Sài Gòn là Nguyá»…n Văn Cá»­ và Phạm Phú Quốc lái 2 máy bay AD6 ném bom làm sập toàn bá»™ phần chính cánh trái của dinh. Do không thể khôi phục, Tổng thống Ngô Ðình Diệm Ä‘ã cho san bằng và xây dinh thá»± má»›i ngay trên nền đất cÅ© theo đồ án thiết kế của Kiến trúc sÆ° Ngô Viết Thụ - người Việt Nam đầu tiên đạt giải Khôi nguyên La Mã.

Công trình má»›i được khởi công ngày 1/7/1962. Trong thời gian xây dinh má»›i, gia Ä‘ình ông Diệm chuyển sang sống tại Dinh Gia Long (nay là Bảo tàng TP HCM). Công trình Ä‘ang dở dang thì ông Ngô Ðình Diệm bị phe đảo chính giết ngày 2/11/1963. Do vậy, ngày khánh thành dinh 31/10/1966, người chủ tọa buổi lá»… là Nguyá»…n Văn Thiệu - Chủ tịch Uá»· ban lãnh đạo quốc gia.

Là người khởi xÆ°á»›ng xây dá»±ng Dinh Ðá»™c Lập nhÆ°ng ông Ngô Đình Diệm không được sống ở Ä‘ây ngày nào, mà người có thời gian sống lâu nhất là Tổng thống Đệ nhị Việt Nam Cá»™ng hòa Nguyá»…n Văn Thiệu (từ tháng 10/1967 đến 21/4/1975). CÅ©ng từ ngày khánh thành, Dinh Độc Lập trở thành nÆ¡i ở và làm việc của tổng thống Việt Nam Cá»™ng Hòa.

Dinh rá»™ng 4.500 m2, diện tích sá»­ dụng 20.000 m2, gồm 3 tầng chính, sân thượng, 2 gác lá»­ng, tầng nền, 2 tầng hầm và má»™t sân thượng cho máy bay trá»±c thăng. HÆ¡n 100 căn phòng của dinh được trang trí theo phong cách khác nhau tùy theo mục Ä‘ích sá»­ dụng bao gồm các phòng khánh tiết, phòng họp há»™i đồng ná»™i các, phòng làm việc của Tổng thống và của Phó tổng thống, phòng trình ủy nhiệm thÆ°, phòng đại yến...

Dinh cao 26 m, tọa lạc trong khuôn viên rợp bóng cây. Giữa những năm 1960, Ä‘ây là công trình có quy mô lá»›n nhất miền Nam và có chi phí xây dá»±ng cao nhất (150.000 lượng vàng). Tầng hầm chịu được oanh kích của bom lá»›n và pháo. Mặt tiền dinh được trang trí cách Ä‘iệu các đốt mành trúc phỏng theo phong cách các bức mành của các ngôi nhà Việt và họa tiết các ngôi chùa cổ tại Việt Nam. Các phòng được trang trí nhiều tác phẩm non sông cẩm tú, tranh sÆ¡n mài, tranh sÆ¡n dầu.

Khi thiết kế, kiến trúc sÆ° Ngô Viết Thụ muốn tìm má»™t ý nghÄ©a văn hóa cho công trình nên mọi sá»± xếp đặt từ bên trong ná»™i thất cho đến tiền diện bên ngoài, tất cả đều tượng trÆ°ng cho triết lý cổ truyền, nghi lá»… phÆ°Æ¡ng Đông và cá tính của dân tá»™c, kết hợp hài hoà vá»›i nghệ thuật kiến trúc hiện đại.

Dinh Độc Lập hiện nay. Ảnh: Trung SÆ¡n

Toàn thể bình diện của dinh làm thành hình chữ "Cát", có nghÄ©a là tốt lành, may mắn. Vẻ đẹp kiến trúc của dinh còn được thể hiện bởi bức rèm hoa Ä‘á mang hình dáng những đốt trúc thanh tao bao xung quanh tầng 2.Trong dinh, tất cả các đường nét kiến trúc đều dùng đường ngay sổ thẳng.

Sân trÆ°á»›c của dinh là má»™t thảm cỏ hình oval có đường kính 102 m. Màu xanh thảm cỏ tạo ra cảm giác êm dịu, sảng khoái ngay khi bÆ°á»›c qua cổng. Chạy dài suốt chiều ngang của đại sảnh là hồ nÆ°á»›c hình bán nguyệt. Trong hồ thả hoa sen và súng gợi nên hình ảnh những hồ nÆ°á»›c yên ả ở các ngôi Ä‘ình, chùa cổ kính của Việt Nam.

Ngày 8/4/1975, máy bay F-5E do phi công Nguyá»…n Thành Trung lái, xuất phát từ Biên Hòa, Ä‘ã ném bom dinh gây hÆ° hại không Ä‘áng kể. MôÌ£t trái bom rÆ¡i caÌ£nh sân trÆ°Ì£c thăng trên nóc dinh nhÆ°ng chỉ nổ phâÌ€n Ä‘âÌ€u cắm xuống laÌ€m lún saÌ£t môÌ£t khoảng nhỏ. Đây là lần thứ hai trong lịch sá»­ Dinh Độc Lập bị Ä‘ánh bom.

Ngày 21/4/1975, tổng thống VNCH Nguyá»…n Văn Thiệu từ chức nhường quyền lãnh đạo cho ông Trần Văn HÆ°Æ¡ng nhÆ°ng ông này không ở trong dinh. Bảy ngày sau, ông DÆ°Æ¡ng Văn Minh lên làm tổng thống chỉ ở vỏn vẹn hai ngày.

Ngày 30/4/1975, Dinh Độc Lập là nÆ¡i chuyển giao quyền lá»±c của chính quyền VNCH cho chính quyền cách mạng, kết thúc cuá»™c chiến tranh kéo dài 30 năm. Tháng 11/1975, Há»™i nghị hiệp thÆ°Æ¡ng chính trị thống nhất hai miền Nam Bắc cÅ©ng diá»…n ra tại Ä‘ây. 

Theo hồ sÆ¡ xếp hạng di tích, Dinh Độc Lập là chứng tích lịch sá»­ đặc biệt quan trọng - nÆ¡i diá»…n ra và chứng kiến nhiều sá»± kiện lịch sá»­ lá»›n, trá»±c tiếp tác Ä‘á»™ng đến tiến trình lịch sá»­ nÆ°á»›c nhà. Do vị thế đặc biệt của địa Ä‘iểm này, di tích Ä‘ã nhiều lần được đầu tÆ° xây dá»±ng, tôn tạo và trở thành công trình xây dá»±ng hoàn mỹ - sản phẩm của sá»± kết hợp hài hòa giữa công trình kiến trúc vá»›i cảnh quan, môi trường của khu vá»±c xung quanh.

Vá»›i những ý nghÄ©a lịch sá»­ trọng đại Ä‘ó, năm 1976 dinh được Nhà nÆ°á»›c đặc cách công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt. Hiện, Dinh Ðá»™c Lập là di tích lịch sá»­ nổi tiếng được Ä‘ông đảo du khách đến tham quan và là nÆ¡i há»™i họp, tiếp khách của các cấp lãnh đạo trung Æ°Æ¡ng cÅ©ng nhÆ° của thành phố.

>> Dấu ấn Dinh Độc Lập qua các biến cố lịch sá»­

Trung SÆ¡n  Vnexpress