Vậy nên xin liệt kê ở Ä‘ây các vấn đề chính:

1. Chiến tranh

Mọi doanh nghiệp trên thế giá»›i đều sợ nhất là chiến tranh, vì sá»± tàn phá cuá»™c sống và gây xáo trá»™n từ nhận thức và tình cảm cá nhân, đến hạ tầng cÆ¡ sở và cấu trúc xã há»™i, trong Ä‘ó có cuá»™c sống sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp. Ai Ä‘ã trải qua chiến tranh đều hiểu giá trị vÄ© đại của hòa bình, dÄ© nhiên, không phải vì thế mà đầu hàng trÆ°á»›c khi đối mặt vá»›i nguy cÆ¡ tàn khốc này. Còn ai may mắn chÆ°a sống trong chiến tranh thì hãy nhìn qua Syria, Iraq... và những vùng Ä‘ang dần nóng lên vá»›i tên lá»­a và các hạm Ä‘á»™i đầy thuốc nổ.

2. Nuôi dưỡng doanh nghiệp lá»›n lên

Đây là má»™t thách thức. Má»™t doanh nghiệp rất tá»± tin ở tinh thần khởi nghiệp, ở công nghệ Ä‘á»™c Ä‘áo, ở tài năng của doanh nhân khởi nghiệp và Ä‘á»™i ngÅ©, và cÅ©ng không hề có ná»—i lo sợ nào về thiếu vốn, thiếu cách làm phù hợp và hiệu quả, thiếu cÆ¡ há»™i phát triển... thì coi chừng Ä‘ã phạm vào sá»± chủ quan. Ví nhÆ° người Ä‘ang chạy trên đường cao tốc và cứ tin rằng sẽ không phải vượt chiếc xe nào, không bị má»™t xe nào qua mặt và yên tâm ngủ quên... trÆ°á»›c khi “chiến thắng”.

Lo sợ sá»± chủ quan là ná»—i lo sợ lành mạnh. Sợ để cảnh giác và tránh chủ quan. Còn nếu quá sợ thì không nên khởi nghiệp.

3. Chính sách của Nhà nÆ°á»›c

Xin đặt ra ở Ä‘ây má»™t câu hỏi hết sức ngây thÆ¡: “Ai làm ra chính sách?”.

Thời xa xÆ°a, khi nhân loại chÆ°a đủ văn minh, thì tù trưởng và vua đặt ra luật, có khi tưởng là rất dân chủ vì có sá»± tham vấn của “bá»™ sậu” ở triều Ä‘ình. Vua Louis XVI của Pháp nói “Nhà nÆ°á»›c là tao!” là vì vậy.

Thời nay, má»—i nÆ°á»›c có thể có cÆ¡ chế dân chủ hay tập quyền, hay tập trung dân chủ, nhÆ°ng nguyên tắc phân quyền lập pháp, hành pháp và tÆ° pháp Ä‘á»™c lập được áp dụng phổ biến và hiệu quả nhất.

Chính sách phải được tranh luận, mổ xẻ và phê duyệt (chứ không phải “thông qua”) ở Quốc há»™i. Chính phủ dá»±a theo Ä‘ó mà triển khai (nghÄ©a là không thể thiếu các văn bản hÆ°á»›ng dẫn nếu thá»±c sá»± cần thiết, không thể mang tên thông tÆ° hay văn bản dÆ°á»›i luật mà Ä‘ôi khi lại là văn bản đứng trên luật hoặc lý giải không Ä‘úng và không đầy đủ). Doanh nghiệp sợ các thông tÆ°, các giấy phép con là vì vậy. Hãy rà soát và khoanh vùng quyền hạn để xóa bỏ hàng ngàn văn bản lạc hậu và lạc Ä‘iệu, trong khu vá»±c hành pháp. Còn nếu tÆ° pháp không Ä‘á»™c lập, vai trò các luật sÆ° trong xã há»™i không được đặt Ä‘úng vị trí để ngăn chặn lạm quyền, nhÅ©ng nhiá»…u, sai trái thì doanh nghiệp... sợ là phải!

Doanh nhân sợ chính sách và Chính phủ đến mức chẳng mấy khi dám đề cập đến chuyện chính trị, vốn là quyền cÆ¡ bản của mọi công dân. Và khi má»™t lá»±c lượng doanh nghiệp sợ chính trị, sợ nói lên chính kiến, sợ “tai vách mạch rừng” và chỉ chí thú làm ăn thì sẽ chỉ là má»™t tập thể phù hợp vá»›i gia công - làm thuê cho nÆ°á»›c ngoài, không thể là má»™t lá»±c lượng mạnh, không thể là “Ä‘á»™ng lá»±c phát triển” nhÆ° Chính phủ mong muốn trong buổi họp quan trọng gặp gỡ hàng ngàn doanh nghiệp ngày 29-4 vừa qua vá»›i sá»± có mặt của Thủ tÆ°á»›ng và nhiều vị lãnh đạo khác.

4. Thủ tục và sá»± nhÅ©ng nhiá»…u

Phải nói má»™t cách công tâm là thủ tục hành chính Ä‘ã được cải tiến má»™t phần, và ai cÅ©ng muốn cải tiến không ngừng để không mất thời gian vô ích cÅ©ng nhÆ° giảm bá»›t tình trạng “hành là chính”.

Thế nhÆ°ng, cái gốc của vấn đề là nhận thức của công chức. Đúng là nên phục vụ doanh nghiệp thay vì quản lý doanh nghiệp. Thuật ngữ “quản lý doanh nghiệp” Ä‘ã bị má»™t số cÆ¡ quan công quyền hiểu méo mó theo nghÄ©a giám sát (supervise), cấm Ä‘oán (forbid), thậm chí phát sinh Ä‘e dọa (threaten) mà thật ra là... “xin đểu”. Thủ tÆ°á»›ng Ä‘ã nói “hôm nay bắt ký cái này, mai bắt ký cái khác, ký mãi sao?”, và Thủ tÆ°á»›ng cÅ©ng Ä‘ã nói đến thông lệ “cÆ°a Ä‘ôi”.

Doanh nghiệp sợ những cÆ¡ quan nào nhất thì báo chí và dÆ° luận Ä‘ã nói rất nhiều. Tôi nghÄ© rằng “chăm sóc doanh nghiệp” có thể là cách nói thay thế cho cách nói quen miệng “quản lý doanh nghiệp” từ phía Ä‘á»™i ngÅ© công chức nhà nÆ°á»›c. Họ ăn lÆ°Æ¡ng từ thuế của dân và doanh nghiệp ná»™p cho Nhà nÆ°á»›c, thì họ phải nêu cao tinh thần chăm sóc. Vì “quản lý” chỉ là má»™t cách làm việc, không phải tinh thần và ná»™i hàm của việc phục vụ dân và doanh nghiệp; còn “chăm sóc” (take care/serve) bao hàm ý nghÄ©a chỉ dẫn (explain), há»— trợ (support) và cả nền dịch vụ công, tÆ° vấn có phí (guidance). Chăm sóc doanh nghiệp ở Ä‘ây là sá»± quan tâm há»— trợ, trông coi về mặt luật pháp hiện hành, chú ý để lÆ°u ý và đề phòng sai trái, rủi ro, thiệt hại lợi ích doanh nghiệp và lợi ích công cá»™ng.

5. Các ná»—i sợ khác

Nếu bốn ná»—i sợ nêu trên là do các yếu tố nhân tai thì những ná»—i sợ thiên tai (khí hậu biến đổi, trái đất nóng lên, nÆ°á»›c biển dâng, bão lụt, hạn và mặn...) luôn là ná»—i sợ Ä‘ã có mặt ở nhiều nÆ¡i trên thế giá»›i. Môi trường sinh thái xấu Ä‘i sẽ kéo theo môi trường kinh doanh tệ hại.

Phần lá»›n doanh nhân không chỉ sợ những chi phí không chính thức, sợ tham nhÅ©ng và sợ bị tố ngược lại vá»›i tá»™i hối lá»™, sợ bị hình sá»± hóa, chính trị hóa. Thá»±c tế dù có má»™t số ít doanh nghiệp tá»™i phạm, nhÆ°ng vỏ bọc doanh nghiệp không thể là áo giáp cho bất cứ tá»™i phạm nào.

Doanh nghiệp còn sợ mất chá»— đứng, mất thị phần trong thị trường, sợ tá»· giá lên xuống bất ngờ, sợ hoàn thuế chậm, sợ hàng hóa không thông quan vì đủ thứ lý do chính Ä‘áng và không chính Ä‘áng, sợ rào cản kỹ thuật, sợ thiếu thông tin và sợ cả sá»± thiếu hiệu quả ở chính bá»™ máy của mình.

Doanh nhân sợ Ä‘á»™t quỵ, sợ sức khỏe suy giảm trong khi công việc ngày càng nhiều hÆ¡n, càng nặng nề hÆ¡n; sợ đổ vỡ gia Ä‘ình vì không đủ thời gian chăm sóc con cái, vợ chồng... Đó là những ná»—i sợ rất con người và rất Ä‘áng lÆ°u ý để không vô cảm trÆ°á»›c thất bại và bất hạnh của bất cứ ai, kể cả của đối thủ cạnh tranh của mình.
Làm doanh nhân không phải khó, mà là rất khó! 

Nguyá»…n Thanh Lâm