Do ruá»™ng bị nhiá»…m mặn không thể trồng lúa, anh Lâm Thanh Tuấn (32 tuổi, ở Sóc Trăng) phải lên TP.HCM làm phụ hồ kiếm sống qua ngày - Ảnh: Duyên Phan

Trong căn nhà trống hoác ở xã Lịch Há»™i Thượng, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng, bà DÆ°Æ¡ng Thị Mén Ä‘ung Ä‘Æ°a võng cho hai đứa cháu ná»™i. Bà than: nhà có 4 công ruá»™ng, năm nay thất quá không còn cái gì để ăn, con bà phải lên Bình DÆ°Æ¡ng làm công nhân kiếm sống. 

Cả cái xã Lịch Há»™i Thượng này, rá»™ng ra là cả huyện, cả tỉnh, tình trạng con cái tha phÆ°Æ¡ng cầu thá»±c nhÆ° gia Ä‘ình bà Mén lên tá»›i cả chục ngàn, phần vì thiếu việc làm, phần vì hạn hán thiên tai, cây lúa thất bát. Ông Trần Sang, phó bí thÆ° chi bá»™ ấp BÆ°ng Long cạnh Ä‘ó, cho biết: “Mọi năm chỉ có người nghèo không ruá»™ng đất má»›i Ä‘i làm thuê nÆ¡i khác, nhÆ°ng năm nay khắc nghiệt quá, người có trong tay hai ba chục công ruá»™ng cÅ©ng trắng tay, phải bỏ nhà cá»­a, con cái để Ä‘i nÆ¡i khác kiếm cái ăn”.

Xóm làng hiu hắt

Dọc hai ven đường xã Long Phú (huyện Long Phú, Sóc Trăng), chá»— nào cÅ©ng thấy nhiều căn nhà khóa trái cá»­a im ắng, lu nÆ°á»›c cạn trÆ¡ Ä‘áy, cuốc xẻng chỏng chÆ¡ chứng tỏ Ä‘ã lâu lắm không có bóng dáng chủ nhà.

Ông Trần Văn Son, phó chủ tịch UBND xã, chỉ: Ä‘ây là nhà ông Trần Văn Bảy, ấp BÆ°ng Long, Ä‘i Bình DÆ°Æ¡ng từ hồi trÆ°á»›c tết; Ä‘ây là nhà ông TrÆ°Æ¡ng Công Hải, Ä‘i theo sà lan vận chuyển vật liệu xây dá»±ng; còn Ä‘ây là nhà bà ThÆ°Æ¡ng, cô Cảnh, anh Châu ở ấp NÆ°á»›c Mặn... ai nấy cÅ©ng bỏ xứ mà Ä‘i cả năm nay, chÆ°a thấy ai trở về dù má»™t lần.

Ông nói: “HÆ¡n 6.000 người dân ở xã này Ä‘i Sài Gòn, Đồng Nai, Bình DÆ°Æ¡ng để làm công nhân, phụ hồ, giúp việc, đủ thứ nghề... Con số nắm được là vậy chá»› thiệt ra còn lá»›n hÆ¡n nhiều”.

Đi má»™t Ä‘oạn khá xa, ông Son vui hẳn lên khi thấy bên căn nhà lá thấp lè tè có má»™t nhóm phụ nữ Ä‘ang rôm rả trò chuyện.

“Lâu lắm rồi tui má»›i thấy cảnh vui vẻ này nè” - ông Son nói. Hỏi ra, mấy chị em này vừa ở xa trở về thăm nhà trong kỳ nghỉ lá»…. Chị Thạch Thị Sa Vết (40 tuổi) ở ấp Kinh Ngang, xã Long Phú, ôm đứa con gái nhỏ vào lòng hôn lấy hôn để: “Năm nay làm ăn thất bát quá nên vợ chồng tui Ä‘ành phải Ä‘i Đồng Nai làm mÆ°á»›n, cÅ©ng bấm bụng dữ lắm má»›i để tụi nhỏ lại cho ông bà ná»™i giữ Ä‘ó chá»›”.

Anh chị Sa Vết Ä‘i làm Ä‘ã hÆ¡n 6 tháng nay, anh thì bốc vác ở má»™t xưởng gá»—, chị thì giúp việc cho hai gia Ä‘ình cùng lúc. Má»—i tháng trừ chi phí ở trọ, ăn uống, anh chị gá»­i về quê 2 triệu đồng để ông bà lo cho mấy đứa nhỏ.

Trong căn nhà vách lá xiêu vẹo giữa những cánh đồng lúa cháy khô gốc, tưởng chừng chỉ má»™t cÆ¡n gió thốc nhẹ cÅ©ng đủ làm ngã đổ, bà Thạch Thị Út Ä‘ang chăm chồng là ông SÆ¡n Hên (76 tuổi) vừa má»›i nằm viện về.

HÆ¡n má»™t năm nay, bà vừa chăm chồng vừa trông sáu đứa cháu nhỏ lít nhít của năm người con bà để lại, người Ä‘i Bình DÆ°Æ¡ng, người Ä‘i Đồng Nai kiếm kế sinh nhai. “Ở Ä‘ây Ä‘âu có gì Ä‘âu mà sống, không ruá»™ng đất, không ai thuê mÆ°á»›n, chẳng thà tụi nó lên Ä‘ó Ä‘i làm thợ hồ cÅ©ng có tiền gá»­i về đủ cho mấy đứa cháu Ä‘i học”.

Bữa cÆ¡m trÆ°a dọn ra chỉ tô canh rau dền và vài miếng da heo kho quẹt. “Mấy đứa con tui gá»­i tiền về bao nhiêu thì vợ chồng tui để dành cho tụi nhỏ Ä‘i học trÆ°á»›c, ăn uống tính sau, ráng cho tụi nó học tá»›i Ä‘âu thì ráng” - ông Hên nằm trên võng cho biết thêm.

CÆ¡n lốc rời làng quê

Ông Kim Hiền, bí thÆ° chi bá»™ ấp Kinh Ngang, cho biết trong ấp trÆ°á»›c kia có hÆ¡n 100 há»™ dân, nhÆ°ng nay Ä‘ã có 72 há»™ Ä‘i làm ăn xa, trong Ä‘ó 45 há»™ là cả gia Ä‘ình vợ chồng con cái đều Ä‘i hết. “Ngay cả bản thân tui cÅ©ng muốn Ä‘i vì ở Ä‘ây Ä‘âu làm gì có cái ăn, cá không có, lúa thì mất trắng, làm thuê thì càng không có chuyện để làm” - ông Hiền tặc lưỡi.

Cạnh nhà ông Hiền, liền má»™t mạch có năm bảy căn nhà cÅ©ng vắng tanh, cây khô vÆ°Æ¡ng vãi, vách xiêu mái mục. Cạnh bên, ông Nguyá»…n Văn Kỵ, 78 tuổi, cÅ©ng nói vô: “NhÆ° tui già cả quá rồi Ä‘âu ai thuê mÆ°á»›n gì được, chứ thanh niên trong xóm này Ä‘i hết rồi, vắng dữ lắm. Thấy mấy công ruá»™ng chết vàng gốc hết mà thúi ruá»™t, chỉ trông chờ mấy đồng lÆ°Æ¡ng phụ hồ của con tui gá»­i về thôi”.

Ông Đặng Thanh Quang, phó chủ tịch UBND huyện Trần Đề, cho biết hầu hết thanh niên trai tráng trong vùng đều Ä‘i hết, tình trạng này diá»…n ra nhiều năm nhÆ°ng năm nay nhiều nhất. “Giờ người dân còn ở huyện Ä‘a số là phụ nữ, trẻ em, Ä‘àn ông lá»›n tuổi không còn khả năng lao Ä‘á»™ng.

Huyện Ä‘ã cố gắng làm hết sức để há»— trợ người dân duy trì cuá»™c sống tối thiểu. Nhà nÆ°á»›c Ä‘Æ°a xuống cái gì thì chia cho dân cái Ä‘ó. Hiện tại huyện cÅ©ng chờ chính sách má»›i để giúp dân trong vụ mùa tá»›i chứ chÆ°a có gì cải thiện tốt hÆ¡n tình hình hiện nay” - ông Quang nói.

CÅ©ng theo ông Quang, đợt hạn mặn vừa qua toàn huyện Ä‘ã thiệt hại hÆ¡n 3.000ha lúa, trong Ä‘ó hÆ¡n 2.000ha mất trắng. Từ đầu năm đến nay Ä‘ã có 3.955 lao Ä‘á»™ng Ä‘i TP.HCM và các tỉnh khác làm ăn.

Còn ông Trần Văn Son nói thêm ở xã Long Phú có 9 ấp thì má»—i ấp khoảng 80-90 há»™ dân có người Ä‘i làm ăn xa, có há»™ chỉ còn cái xác nhà.

“Thấy họ Ä‘i mà tui không cản được, chỉ cố gắng há»— trợ người ở lại, nhà nào thiếu nÆ°á»›c thì xã cho nÆ°á»›c, thiếu gạo thì cho gạo, chúng tôi cÅ©ng cố gắng hết sức thuyết phục gia Ä‘ình cho tụi nhỏ ra lá»›p Ä‘àng hoàng” - ông Son nói. Anh Nguyá»…n Thành Duy, phó bí thÆ° Tỉnh Ä‘oàn Sóc Trăng, cho biết thống kê từ sau Tết Nguyên Ä‘án Ä‘ã có hÆ¡n 22.000 thanh niên rời địa phÆ°Æ¡ng đến các tỉnh, thành khác làm việc.

Trong Ä‘ó, chỉ riêng xã Long Phú có hÆ¡n 6.000 người ra Ä‘i. Theo anh Duy, Ä‘ây là tình trạng di dân tị nạn môi trường, môi trường sống không phù hợp, không có thu nhập ổn định nên những người còn trong tuổi lao Ä‘á»™ng phải tìm sinh kế ở nÆ¡i khác.

Bà DÆ°Æ¡ng Thị Mén (ấp Nam Chánh, xã Lịch Há»™i Thượng, huyện Trần Đề, Sóc Trăng) hằng ngày phải chăm sóc hai đứa cháu ná»™i vì con cái rời xứ Ä‘i làm ăn xa - Ảnh: T.Trang

Dân miệt vườn cÅ©ng lao Ä‘ao

Không  chỉ dân xứ  Cà Mau, Kiên Giang, Sóc Trăng... má»›i biệt xứ Ä‘i làm ăn xa, ngay người ở vùng xÆ°a nay được coi là trù phú nhÆ° Tiền Giang, VÄ©nh Long cÅ©ng ra Ä‘i vì đồng ruá»™ng “bết quá”. Chúng tôi đến xã Phú Thạnh, huyện Tân Phú Đông (Tiền Giang) cÅ©ng  cảm nhận ngay được sá»± vắng vẻ, thiếu vắng bóng thanh niên trai tráng nÆ¡i Ä‘ây.

Ông Nguyá»…n Tấn Hùng, chủ tịch UBND xã Phú Thạnh, áng chừng có thể lên đến 80% thanh niên trong xã Ä‘i làm ăn xa, nhiều nhất vẫn là tìm đến TP.HCM. Ở Ä‘ây người ta Ä‘i thành xóm, người này rủ người kia. Ở ấp Bãi Bùn, xã Phú Thạnh, rất nhiều ngôi nhà Ä‘óng cá»­a im ỉm nhÆ° ở xã Long Phú (Sóc Trăng). TrÆ°á»›c sau những ngôi nhà này là cả cánh đồng rá»™ng mênh mông nhÆ°ng xác xÆ¡, nứt nẻ do hạn hán và mặn xâm nhập. Bên cạnh Ä‘ó là những ao hồ trÆ¡ Ä‘áy, nứt nẻ.

Bà Đặng Thị Đào, 55 tuổi, Ä‘ang chuẩn bị cho hai cháu ngoại Ä‘i học. Bà là má»™t trong số ít người hiếm hoi mà chúng tôi gặp tại ấp Bãi Bùn này. Con trai bà là Nguyá»…n Thanh Hiếu, năm nay 31 tuổi nhÆ°ng Ä‘ã có thâm niên 16 năm Ä‘i làm hồ ở Sài Gòn. Còn vợ Hiếu làm ở Khu công nghiệp Tân HÆ°Æ¡ng (Tiền Giang),  vài bữa má»›i tạt về nhà má»™t lần.

Con cái gá»­i bà giữ cả. Đến chồng bà Đào năm nay 60 tuổi cÅ©ng má»›i lên TP.HCM làm phụ hồ kiếm sống. Nhà bà có hÆ¡n ná»­a công đất trồng sả, vậy nhÆ°ng “năm nay ông trời cÅ©ng không cho ăn khi nắng hạn, mặn xâm nhập kéo dài, sả chết hết ráo” - bà Đào nói.

Theo ông DÆ°Æ¡ng Văn Nhàn - phó trưởng Phòng LĐ-TB&XH huyện Tân Phú Đông, toàn huyện có 30.515 người trong Ä‘á»™ tuổi lao Ä‘á»™ng thì có tá»›i hÆ¡n 12.500 lao Ä‘á»™ng phải thường xuyên Ä‘i làm ăn xa ở các khu công nghiệp trong và ngoài tỉnh, Ä‘ông nhất là tại TP.HCM. Số còn lại cÅ©ng lần lượt Ä‘i tìm việc làm thuê nÆ¡i khác mong kiếm cái ăn.

Giải thích về lý do trên, ông Nhàn cho rằng do địa hình của huyện bị chia cắt vá»›i đất liền bởi con sông Cá»­a Tiểu, đất Ä‘ai nhiá»…m phèn, mặn nặng. Đồng thời, trong năm nay sá»± khắc nghiệt của hạn hán, mÆ°a ít, mặn ngày càng xâm nhập Ä‘ã làm cho phần lá»›n đất nông nghiệp trên địa bàn huyện không sản xuất được. Đó chính là lý do người dân nÆ¡i Ä‘ây phải rời bỏ quê nhà, tha phÆ°Æ¡ng cầu thá»±c.

2 vụ lúa, trên 100.000ha bị thiệt hại Theo báo cáo của Bá»™ NN&PTNT, tính đến nay tình hình hạn hán, xâm nhập mặn Ä‘ã gây thiệt hại tại ĐBSCL bao gồm: vụ lúa Ä‘ông xuân 2015-2016 có 96.369ha thiệt hại, trong Ä‘ó 42.100ha thiệt hại trên 70% năng suất. Vụ lúa hè thu 2016 thiệt hại 8.133ha, chủ yếu trên lúa xuân hè xuống giống sá»›m vào tháng 2 và đầu tháng 3 tại Tiền Giang và Sóc Trăng, trong Ä‘ó 6.439ha thiệt hại trên 70% năng suất. Tổng diện tích cây ăn quả bị ảnh hưởng hạn hán, xâm nhập mặn là 9.427ha, vá»›i khoảng 258.000 cây giống bị thiệt hại, chủ yếu ở huyện Chợ Lách (tỉnh Bến Tre). Về nÆ°á»›c sinh hoạt, đến nay khoảng 225.800 há»™ gia Ä‘ình thiếu nÆ°á»›c sinh hoạt, trong Ä‘ó nặng nhất là Bến Tre vá»›i 86.200 há»™, Sóc Trăng 43.000 há»™, Kiên Giang 25.000 há»™… Theo tổng hợp báo cáo của các địa phÆ°Æ¡ng, tổng nhu cầu há»— trợ đối vá»›i nÆ°á»›c sạch trong vùng hiện nay khoảng 330 tỉ đồng. Về thủy sản, do Ä‘á»™ mặn tăng cao, có khoảng 2.000ha nuôi tôm quảng canh bị thiệt hại tại các tỉnh Trà Vinh, Kiên Giang, Bến Tre, Cà Mau và Bạc Liêu. Thống kê số lượng dân Ä‘i nÆ¡i khác làm ăn các tỉnh Sóc Trăng, Kiên Giang - Đồ họa: NhÆ° Khanh

THÙY TRANG - THANH TÚ (nguyenthuytrang@tuoitre.com.vn)