Những ngày cuối tháng 4/1993, Công ty TÆ° vấn đầu tÆ° và thÆ°Æ¡ng mại Việt Nam - Mỹ (VATICO) của doanh nhân James Rockwell khai trÆ°Æ¡ng văn phòng đại diện trên phố Nguyá»…n Khuyến, má»™t con phố nhỏ ở trung tâm Hà Ná»™i. Đây là công ty Mỹ đầu tiên hiện diện tại Việt Nam, chÆ°a đầy 6 tháng sau khi người đứng đầu nÆ°á»›c Mỹ khi Ä‘ó cho phép hoạt Ä‘á»™ng này.

HÆ¡n 20 năm sau, ông Barack Obama vừa kết thúc chuyến thăm kéo dài 3 ngày tá»›i Việt Nam, nÆ¡i ông trở thành vị Tổng thống thứ 3 của nÆ°á»›c Mỹ đặt chân kể từ khi 2 nÆ°á»›c chính thức bình thường hóa quan hệ năm 1995.

Má»™t Ä‘iều trùng hợp là các chuyến thăm này đều diá»…n ra trong bối cảnh quan hệ kinh tế giữa 2 nÆ°á»›c có những bÆ°á»›c chuyển Ä‘áng kể: Hiệp định thÆ°Æ¡ng mại song phÆ°Æ¡ng Việt - Mỹ (BTA) được ký trÆ°á»›c chuyến thăm của Tổng thống Clinton, Việt Nam gia nhập Tổ chức ThÆ°Æ¡ng mại Thế giá»›i (WTO) trong năm Tổng thống Bush tá»›i Hà Ná»™i hay vừa qua là việc lãnh đạo 2 nÆ°á»›c cùng đặt bút ký vào hiệp định thÆ°Æ¡ng mại tá»± do lịch sá»­ - TPP.

Chi tiết

Qua 3 đời Tổng thống Mỹ, quan hệ thÆ°Æ¡ng mại 2 nÆ°á»›c Ä‘ã có những tăng trưởng thần kỳ. Số liệu chính thức được Bá»™ Ngoại giao nÆ°á»›c này cho thấy từ con số 451 triệu USD năm 1995, tổng kim ngạch trao đổi hàng hóa giữa 2 nền kinh tế sẽ tăng gần 100 lần, lên khoảng 45 tá»· USD năm nay. TrÆ°á»›c Ä‘ó, con số thá»±c tế đạt được trong năm 2015 được cÆ¡ quan thống kê Việt Nam Ä‘Æ°a ra là 41,3 tá»· USD.

Dù cần tính đến yếu tố giá trị gia tăng khi má»™t phần không nhỏ kim ngạch là các sản phẩm gia công, nhÆ°ng nhìn chung trong mối quan hệ này, Việt Nam từ lâu được xem là bên "thắng thế". Trong má»™t cuá»™c gặp gỡ nhà đầu tÆ° Mỹ má»›i Ä‘ây tại Hà Ná»™i, Tham tán thÆ°Æ¡ng mại Stuart Schaag cho biết Việt Nam là quốc gia duy nhất Mỹ chịu thâm hụt thÆ°Æ¡ng mại ở cả giá trị tuyệt đối và tÆ°Æ¡ng đối. "Cứ má»—i Ä‘ôla hàng hóa Mỹ xuất sang thì Việt Nam lại xuất ngược lại 5,4 Ä‘ôla", Tham tán Stuart nói.

Báo chí Mỹ gần Ä‘ây trích dẫn số liệu cho thấy má»—i năm, có khoảng 10 triệu Ä‘ôi giày "Made in Vietnam" được đặt lên các kệ hàng khắp cả nÆ°á»›c, từ các cá»­a hiệu của Nike hay những hệ thống bán lẻ nhÆ° Macy's, Walmart hay Target. Con số này chiếm khoảng 13% thị phần giày nhập khẩu của Mỹ và chỉ là má»™t trong nhiều ví dụ cho thấy các mặt hàng tiêu dùng (da giày, đồ gá»—) hay thá»±c phẩm... của Việt Nam Ä‘ang ngày càng phổ biến tại Ä‘ây.

Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp Mỹ cÅ©ng nhanh chóng nhận thấy tiềm năng của má»™t thị trường Ä‘ang phát triển vá»›i 90 triệu dân của Việt Nam. Năm 2015, xuất khẩu từ Mỹ sang Việt Nam tăng trưởng 23%, cao nhất trong 50 thị trường xuất khẩu hàng đầu của Mỹ (tính trung bình giai Ä‘oạn 2010-2015, Việt Nam cÅ©ng là thị trường tăng trưởng nhanh thứ 2).

Khác vá»›i các sản phẩm hÆ°á»›ng tá»›i thị trường tiêu dùng của doanh nghiệp Việt, Æ°u thế xuất khẩu của doanh nghiệp Mỹ lại là các mặt hàng công nghệ cao, giá trị lá»›n, giúp họ có được những khoản tiền khổng lồ chỉ sau má»™t vài thÆ°Æ¡ng vụ. Riêng trong chuyến thăm của Tổng thống Obama, các doanh nghiệp nÆ°á»›c này Ä‘ã giành được những hợp đồng thÆ°Æ¡ng mại trị giá hÆ¡n 16 tá»· USD trong lÄ©nh vá»±c hàng không và năng lượng.

Cùng vá»›i thÆ°Æ¡ng mại, hoạt Ä‘á»™ng đầu tÆ° giữa 2 nÆ°á»›c cÅ©ng có những bÆ°á»›c tiến Ä‘áng kể trong hÆ¡n 2 thập ká»· qua. Từ con số xấp xỉ má»™t tá»· USD khi Tổng thống Clinton thăm Việt Nam năm 1996, hiện doanh nghiệp Mỹ Ä‘ã đầu tÆ° khoảng 11,7 tá»· USD tại Ä‘ây. Các dá»± án cÅ©ng Ä‘a dạng từ công nghệ cao vá»›i quy mô cả tá»· USD của Intel, đến giáo dục vá»›i việc Đại học Fulbright được cấp phép vừa qua...

Tuy nhiên khi Ä‘ánh giá về hoạt Ä‘á»™ng này, lãnh đạo cÅ©ng nhÆ° giá»›i doanh nghiệp 2 nÆ°á»›c đều cho rằng con số nêu trên thá»±c sá»± chÆ°a xứng Ä‘áng vá»›i tiềm năng. Trao đổi vá»›i VnExpress, Chủ tịch Phòng ThÆ°Æ¡ng mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - VÅ© Tiến Lá»™c cho rằng dù Ä‘ã có sá»± tăng trưởng Ä‘áng kể trong thời gian qua, song đến nay, các nhà đầu tÆ° Mỹ má»›i đứng thứ 8 trong số các quốc gia đầu tÆ° vào Việt Nam. "Chúng tôi kỳ vọng Mỹ phải trở thành nhà đầu tÆ° số má»™t vào Việt Nam trong thời gian tá»›i", ông Lá»™c kỳ vọng.

Ở chiều ngược lại, theo số liệu của Cục Đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài (Bá»™ Kế hoạch & Đầu tÆ°), đến cuối năm 2015, cÆ¡ quan quản lý Ä‘ã cấp 40 giấy chứng nhận đầu tÆ° ra nÆ°á»›c ngoài cho các doanh nghiệp Việt Nam thì thị trường Mỹ dẫn đầu vá»›i 9 dá»± án, song số vốn đăng ký còn rất khiêm tốn, chỉ trên 50 triệu USD.

Những nấc thang trong quan hệ Việt Mỹ

Tuy vậy, chuyến công du vừa kết thúc của Tổng thống Mỹ Obama, cùng vá»›i Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình DÆ°Æ¡ng (TPP) mà đại diện Chính phủ 2 nÆ°á»›c vừa đặt bút ký hồi cuối năm ngoái Ä‘ã tiếp tục mở ra những chÆ°Æ¡ng má»›i cho hợp tác thÆ°Æ¡ng mại và đầu tÆ° giữa Việt - Mỹ.

Trong lịch trình sôi Ä‘á»™ng tại Việt Nam, người đứng đầu nÆ°á»›c Mỹ Ä‘ã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của TPP cÅ©ng nhÆ° lợi ích mà nó mang lại cho kinh tế 2 nÆ°á»›c, cho khu vá»±c và thế giá»›i. Theo Ä‘ó, vá»›i sá»± tiến bá»™ và toàn diện của hiệp định, nó sẽ tạo ra má»™t sân chÆ¡i bình đẳng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và việc làm.

Trong khi Ä‘ó, theo ông VÅ© Tiến Lá»™c, kim ngạch thÆ°Æ¡ng mại và đầu tÆ° Việt - Mỹ sau TPP chắc chắn sẽ tăng mạnh nhờ việc gỡ bỏ những hàng rào thuế quan. Mức thuế 18% mà hàng dệt may của Việt Nam phải chịu khi vào Mỹ sẽ giảm xuống 0% là má»™t ví dụ được chuyên gia này Ä‘Æ°a ra cho thấy những lợi thế mà Việt Nam được hưởng. 

"Tôi tin rằng, việc đầu tÆ° của doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam sẽ kéo theo nhu cầu nhập khẩu thiết bị, phụ tùng máy móc. Khi Ä‘ó, chúng ta có Ä‘iều kiện nhập khẩu nhiều máy móc, thiết bị công nghệ cao má»™t cách dá»… dàng hÆ¡n. Đồng thời, những công nghệ dù giá rẻ nhÆ°ng gây ảnh hưởng tá»›i môi trường và sá»­ dụng nhiều năng lượng sẽ giảm dần", vị này phân tích thêm.

Tuy vậy, để đạt tá»›i tÆ°Æ¡ng lai này, cả 2 nÆ°á»›c sẽ còn phải trải qua nhiều thách thức. Vá»›i Mỹ, Ä‘ó là việc thông qua TPP khi ông Obama sắp kết thúc nhiệm kỳ, trong khi các chính trị gia Ä‘ang dẫn đầu cuá»™c Ä‘ua và Nhà trắng lúc này vẫn còn quan Ä‘iểm rất khác nhau về hiệp định. Trong khi Ä‘ó, thách thức đối vá»›i Việt Nam là khả năng tận dụng những cÆ¡ há»™i mà TPP mang lại trong bối cảnh sức cạnh tranh của nền kinh tế và doanh nghiệp còn nhiều hạn chế.

"Dù còn nhiều thách thức từ các chính trị gia tại Mỹ, song tôi tá»± tin rằng TPP cuối cùng cÅ©ng sẽ được thá»±c thi. Vá»›i Việt Nam, tôi có thể nói rằng. Mỹ luôn là đối tác và người bạn của các bạn. Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức để giúp Việt Nam hòa nhập và thá»±c thi đầy đủ các cam kết của TPP", Tổng thống Mỹ Obama phát biểu trÆ°á»›c 2.000 trí thức và doanh nhân tại Hà Ná»™i ngày 24/5.