SÆ°Æ¡ng sâm. Ảnh: Hữu Tưởng

Vào những ngày nắng nóng nhÆ° thiêu, tôi lại nhá»› đến hình ảnh và giọng rao món sÆ°Æ¡ng sâm của bà Ba trong ngõ hẹp ngày nào, và trong ký ức, tuổi thÆ¡ quay về những hình ảnh đẹp...

Má»™t hôm, về quê ngoại nhìn thấy những dây sÆ°Æ¡ng sâm do ngoại trồng bò lút hàng rào. Tôi mừng rỡ nhÆ° bắt gặp lại người thân bấy lâu xa vắng. Tôi hỏi xin ngoại, rồi xuống nhà sau lấy rổ ra trÆ°á»›c sân hái những lá sÆ°Æ¡ng sâm Ä‘em vào nhà để nhờ ngoại vò ăn.

SÆ°Æ¡ng sâm là loại dây leo hoang dại có sức sống mãnh liệt, mọc quanh năm nÆ¡i các bờ vườn ở miền Tây. Theo y học dân gian, lá sÆ°Æ¡ng sâm có tính mát, nhuận tràng, hạ nhiệt, giải Ä‘á»™c; rá»… làm thuốc chống sốt; thân, lá phối hợp vá»›i các vị thuốc khác trị bệnh lỵ… Và,  theo ngoại tôi, mùa hè, ăn (uống) sÆ°Æ¡ng sâm thanh nhiệt, rất tốt cho sức khỏe… Tôi chăm chú lắng nghe ngoại nói, cùng những lời ân cần chỉ dẫn của ngoại về cách chế biến món ăn nầy.

Cây và lá sÆ°Æ¡ng sâm leo hàng rào. Ảnh: Hữu Tưởng

Theo bà, ai cÅ©ng nghÄ© chế biến món nầy rất Ä‘Æ¡n giản. Chỉ cần rá»­a sạch lá, cho vào cối xay sinh tố vá»›i má»™t ít nÆ°á»›c, dùng vợt lược lấy nÆ°á»›c, bỏ xác là xong. NhÆ°ng, thá»±c tế không phải vậy, làm nhÆ° thế là hỏng, nÆ°á»›c sÆ°Æ¡ng sâm sẽ lỏng bỏng không Ä‘ông. SÆ°Æ¡ng sâm là thức ăn quê dân dã, cho nên mọi khâu chế biến phải sá»­ dụng thủ công má»›i được.

Muốn có miếng sÆ°Æ¡ng sâm ngon, có chất lượng (dai, giòn, màu xanh bắt mắt) phải có những bí quyết nhỏ. TrÆ°á»›c hết là khâu chọn lá. Lá sÆ°Æ¡ng sâm ngon không phải là lá mỏng, mượt mà, mà phải là lá già, dầy, có màu xanh sậm (khi vò có nhiều nhá»±a, dai không bở). Lá được ngắt cuống, phÆ¡i heo héo rá»­a sạch, cho vào rổ, để ráo. Tiếp đến, cho lá sÆ°Æ¡ng sâm vào thau, đổ má»™t lượng nÆ°á»›c nấu chín để nguá»™i thích hợp (bí quyết) để sÆ°Æ¡ng sâm khi Ä‘ông không quá mềm cÅ©ng không quá cứng. Dùng tay vò nát lá trong nÆ°á»›c sao cho dịch nÆ°á»›c trong lá hòa tan vào nÆ°á»›c có màu xanh thẫm và có Ä‘á»™ sánh. Cuối cùng, cho dịch nÆ°á»›c sÆ°Æ¡ng sâm vào vợt lược lấy nÆ°á»›c cho vào thau (bỏ xác) và Ä‘em nÆ°á»›c sÆ°Æ¡ng sâm ra phÆ¡i nắng khoảng 30 phút, sÆ°Æ¡ng sâm Ä‘ông cứng lại, cho vào ngăn lạnh là xong.

SÆ°Æ¡ng sâm khi Ä‘ông có vị nhạt, mùi vị phảng phất mùi lá cây. Vì thế, ta phải thêm đường, nÆ°á»›c Ä‘á vào món giải khát nầy má»›i ngon và hấp dẫn. Tùy theo khẩu vị ẩm thá»±c của mọi người. Có người cho sÆ°Æ¡ng sâm cùng đường cát (nguyên chất) vào ly và thêm vào vài cục Ä‘á. Có người cầu kỳ hÆ¡n nấu nÆ°á»›c đường bằng đường thốt nốt (có mùi thÆ¡m đặc trÆ°ng) có pha nÆ°á»›c cốt dừa cho có vị béo, tạo mùi thÆ¡m bằng dầu chuối nữa…, thật phong phú và Ä‘a dạng.

Còn gì thú vị cho bằng trong buổi trÆ°a hè, được thưởng thức ly sÆ°Æ¡ng sâm ngọt thanh, thÆ¡m mát. Dùng muá»—ng múc má»™t miếng sÆ°Æ¡ng sâm màu xanh thẫm cho vào miệng nhai từ từ. Vị, giòn, dai của sÆ°Æ¡ng sâm, hòa lẫn vị mát lạnh của Ä‘á, ngọt của đường, béo của nÆ°á»›c cốt dừa xua tan Ä‘i cái nóng oi ả của ngày hè miền Tây.