Chúng tôi có dịp trở lại thăm Long Xuyên sau vài mÆ°Æ¡i năm. NhÆ° bao thành phố miền Tây khác, Long Xuyên cÅ©ng được mở mang và xây cất nhiều trong vài chục năm trở lại Ä‘ây. Nhà cá»­a lên tầng, đường sá to rá»™ng, công viên dài, nhà buôn, phố xá dần dần thoát ra khỏi vẻ chân quê hồi trÆ°á»›c.

Buổi sáng, chúng tôi dậy sá»›m kiếm má»™t quán cà phê lề đường giữa khu trung tâm của thành phố Long Xuyên. Điểm tâm xong cả nhóm trèo lên xe lôi ra bến phà Ô Môi. Tá»›i bến phà, chẳng cần kêu, các “cò” Ä‘ò túa ra mời chào, săn Ä‘ón. Thấy bọn tôi lá»… má»… túi Ä‘eo vai, máy ảnh, máy quay lỉnh kỉnh, họ kháo nhau đồ chừng nhà báo về. Nét Ä‘áng yêu ở miền sông nÆ°á»›c Cá»­u Long là nhÆ° thế. Cứ thấy má»™t nhóm vác máy chụp ảnh là bà con nghÄ© ngay đến Ä‘ài và hỏi dò chừng nào chiếu lên màn hình để chờ Ä‘ón xem. Anh em có giải thích đến mấy họ cÅ©ng không tin, thôi thì cứ để ý nghÄ© Ä‘ó lÆ°u giữ cho cả làng đều vui vẻ.

Các chị “cò” Ä‘ò nhốn nháo bu quanh nhÆ°ng không hề tranh giành hoặc lôi kéo khách. Hết người này đến người kia mời, ra giá, bàn bạc vá»›i nhau, khi người này dạt ra thì người khác má»›i xen vào. Chúng tôi hỏi má»™t chị chào hàng là Ä‘ò có áo phao không, tài xế có giấy phép lái Ä‘ò không hay tay ngang… Chị trả lời nhanh nhảu, hỏi bất cứ gì cÅ©ng Ä‘áp có. Vừa liến thoắng trả lời khách, chị nhìn các “cò” khác, Ä‘á»™ chừng Æ°á»›c tìm má»™t cái giá thích hợp để khách chịu. Rõ ràng là các chị nhong nhóng thăm dò. Nói cao thì sợ vuá»™t mất khách, mà nói hời thì e lỡ má»™t Ä‘ám sá»™p.  Phần chúng tôi cÅ©ng muốn cho mau xong nên dăm Ä‘iều ba Ä‘á»—i là thuận liền. Chị “cò” xăng xái hÆ°á»›ng dẫn Ä‘oàn len qua má»™t cổng khác của bến bắc vô chá»— Ä‘ò Ä‘ang neo.

Nhóm bạn nhiếp ảnh từ Nha Trang tham quan chợ nổi Long Xuyên. Ảnh: Huỳnh Nam

BÆ°á»›c xuống Ä‘ò rồi, phao chẳng thấy Ä‘âu, hỏi thì bác tài líu ríu nói để trong khoang. Vậy rồi cÅ©ng xí xóa cho qua, chẳng lẽ Ä‘ã bÆ°á»›c xuống  rồi lại bỏ quay lên?! Được cái tài công cÅ©ng vui vẻ, sẵn sàng chiều ý anh em nên cÅ©ng mau dàn xếp vá»›i nhau.

Đò nổ máy lạch bạch tách ra khỏi bến bắc, len lách qua từng dãy Ä‘ò, thuyền để ra sông. Trời hÆ°ng há»­ng nắng, mặt sông sóng cuồn cuá»™n đỏ ngầu. Thuyền qua, xuồng lại, tắc ráng phạch phạch, ghe chèo tíu tít. Gió mát lồng lá»™ng vì lòng sông rá»™ng.  Mùa này nÆ°á»›c sông Hậu nhiều nên các ghe bầu chở hàng nặng thấy nÆ°á»›c mấp mé theo be thuyền.

Đò rẽ sang hÆ°á»›ng phải, chạy băng băng, lÆ°á»›t qua các thuyền di chuyển hay đậu tại chá»—. Thỉnh thoảng đối mặt vá»›i chiếc bắc kềnh càng lừ đừ trôi nhÆ° con trâu má»™ng ngâm nÆ°á»›c.

Chợ nổi cÅ©ng là nÆ¡i cÆ° ngụ của nhiều gia Ä‘ình chọn lối sống trên sông nÆ°á»›c. Ảnh: Huỳnh Nam

Dọc dài hai bên sông cảnh vật khác hẳn nhau. Má»™t bên là thành phố vá»›i những nhà tầng cao đẹp, còn má»™t bên vẫn là đồng cá»™ xa xa vá»›i nếp nhà sàn cất rải rác dọc dài theo bờ nÆ°á»›c. Càng ra ngoài càng thấy cảnh tấp nập, có nÆ¡i nhÆ° bị nghẽn thắt lại, nhứt là từ những nhánh kinh, mÆ°Æ¡ng đổ ra sông. LÆ°u thông trên bá»™ tắc nghẽn ra sao thì lÆ°u thông dÆ°á»›i nÆ°á»›c cÅ©ng không kém. Người ngày càng Ä‘ông lên, của ngày càng khó kiếm nên nÆ¡i nào sông lành thì dân tá»±u về sinh sống.

CÅ©ng nhÆ° trên đất, mức Ä‘á»™ khoảng trống thu hẹp dần thì dÆ°á»›i sông bây giờ cÅ©ng vậy. Có nÆ¡i họp thành má»™t quần thể dân cÆ° cố định, biến chiếc thuyền thành căn nhà, quần áo phÆ¡i giăng, bàn thờ Ông Thiên, vòm cá»­a, vòng hoa trang trí san sát nhau.

Lại thêm cÆ¡ man những ụ thuyền, tàu sá»­a chữa, trụ bÆ¡m nhiên liệu chiếm dụng luôn dòng sông làm nÆ¡i kinh doanh, phục vụ tại chá»—. Nếu xÆ°a kia ghe thuyền cần dầu hay xăng phải lên bờ vất vả thì bây giờ chẳng phải Ä‘i Ä‘âu cả, cứ á»›i là có dịch vụ đến ngay.

Cây xăng nổi của Petrovietnam. Ảnh: Huỳnh Nam

Bởi thế, ngẫu nhiên con sông Tiền, sông Hậu bá»—ng thành bà mẹ hiền giang rá»™ng tay nuôi Ä‘àn con tứ xứ.  Ghe chành, ghe vá»±a, ghe bán, ghe buôn, nhứt nhứt đều có, sống dá»±a nhau và cùng chia xẻ miếng cÆ¡m, manh áo vá»›i nhau. Ta sẽ không lấy làm ngạc nhiên khi trên sông thứ gì cÅ©ng có. Cứ an nhiên ở tại chá»— sẽ có đủ món đến Ä‘on đả mời. Các thuyền con đảo quanh các nhà thuyền hay các chành, vá»±a để bÆ°ng bát bún, tô bánh canh hay ly cà phê, chai nÆ°á»›c ngọt.

Đò chạy chừng ná»­a tiếng thì tấp vào má»™t cụm mấy chiếc thuyền to cá»™t níu nhau bằng những dây đỏi. Tiếng lao xao, ồn ào xen lẫn nhịp Ä‘iệu cất xếp hàng và lời trêu ghẹo, Ä‘ùa nghịch nhau.

Bác tài vừa tấp Ä‘ò sát vào vừa thông báo là tá»›i chợ nổi rồi. Tôi nhìn quanh má»™t lượt, thuyền kết thành má»™t hòn đảo nho nhỏ choán gần hết lòng sông. Các thuyền từ các nÆ¡i đổ về Ä‘em theo những trái cây, hoa quả miệt vườn ra sang tay cho chành. Đủ loại mặt hàng từ chuối, bưởi, dừa, thÆ¡m, quít, cam, Ä‘u đủ…

Dù Ä‘ang bận bịu chuyền tay nhau xuống hay lên hàng, nhìn thấy chúng tôi, ai cÅ©ng nhao nhao chào thăm hỏi. Có nÆ¡i còn mau mắn mời chúng tôi nhảy lên thuyền lá»›n để chụp ảnh, quay phim.

Các anh trong nhóm chúng tôi nhanh nhẹn nhảy lên, người đứng ở mÅ©i, người trụ trên mui, người lò dò túa ra các thuyền bên cạnh săn ảnh. Tôi cÅ©ng cố bÆ°á»›c lên theo, chỉ khi lên đến trên cao má»›i thấy lòng sông Hậu thật vÄ© đại. Nhìn quanh má»™t vòng thấy mút tầm mắt bao la. Thuyền, người, người, thuyền, huyên thuyên, náo nhiệt.

Chuyển hàng sang thuyền lá»›n của vá»±a bán sỉ nông sản. Ảnh: Mạnh Anh

Càng lúc ghe vừa, ghe nhỏ tấp vào càng nhiều, hàng tá»›i tấp lên và xuống. Má»™t đằng tập trung về vá»±a, má»™t đằng phân phối xuống thuyền để kịp theo con nÆ°á»›c đổ về Sài Gòn.

Các ngọn bẹo cắm lên kéo xuống xoành xoạch để thêm vào các món hàng má»›i. Đó là tín hiệu để thuyền buôn nhận ra mặt hàng mình Ä‘ang nhắm mà ghé vào cất (mua) hoặc bán. Cá»­u vạn là dân sở tại nên Ä‘ã quá quen công việc, làm thoăn thoắt, tay liền miệng, miệng liền tay, trá»­ng giỡn coi nhÆ° không hề biết mệt nhọc.

Có anh còn nhứ thảy cho anh em chúng tôi loại trái cây Ä‘ang bốc xếp và giục: “Ä‚n Ä‘i, ăn thá»­ cho biết”.  Cứ tưởng anh chàng bốc hàng sẽ bị nhà chủ ngồi phát thẻ theo dõi hàng hóa ngay Ä‘ó cá»± ná»±, trái lại họ cÅ©ng nói hùa đốc vô: “Ä‚n Ä‘i, thá»­ cho biết trái cây miệt vườn”.

Bá»—ng dÆ°ng tôi thấy cảm mến tấm lòng cởi mở và bao dung của người miền Tây trÆ°á»›c giờ vẫn vậy.  Ở Ä‘ó không có sá»± so Ä‘o hẹp hòi mà chỉ có sá»± phóng khoáng vung tay. Tâm hồn họ luôn chân chất, bình dị, thẳng thắn và dá»… dãi.

Tôi nhìn bao quát má»™t vòng các ghe. Nhìn sang phía thành phố, ngôi nhà lồng chợ Long Xuyên má»›i cất, tân kỳ và đồ sá»™. Nóc tua tủa ra những mÅ©i nhọn tá»±a ngôi sao nhiều cánh. Chợ Ä‘ã cao mà hai tấm pa-nô quảng cáo còn cao hÆ¡n, nó che khuất má»™t phần nóc chợ và xoay mặt ra hÆ°á»›ng sông.

Rời mÅ©i ghe, tôi men theo hông ra lần sau thuyền. Dăm ba bác Ä‘ang ngồi nhậu quanh má»™t ly thủy tinh nhỏ Ä‘á»±ng thứ rượu trong vắt cùng mấy lát xoài và quả cóc đỏ màu muối á»›t. Thấy tôi, họ reo: “Ngồi xuống nhắp cái cho ấm bụng”. Gió sông thổi bung, có vẻ lạnh là khác, nhÆ°ng tôi từ chối vì biết chắc nếu ngồi xuống là không sao dứt ra được.

Dòng nÆ°á»›c đẫm màu phù sa của sông Hậu vừa là nguồn nÆ°á»›c sinh hoạt (ăn uống, giặt giÅ©...) vừa là nÆ¡i nhận mọi thứ chất thải của cÆ° dân trên mặt sông. Ảnh: Mạnh Anh

Tôi lò dò tìm ra chá»— bắp cày bánh lái. Má»™t cô gái ngồi chải má»› tóc xõa. Tôi nhấc máy định quay, cô vá»™i la ngăn và lấy hai tay quÆ¡ mái tóc che kín mặt. Tôi bỏ Ä‘i, đến chá»— ba bốn đứa nhỏ Ä‘ang chÆ¡i lò cò trên sàn ghe. Má»™t thằng bé mon men Ä‘i sau tôi la chí chóe: “Ngá»™ bay, tao thấy hình tụi bay ở trỏng nè”. Rồi khi nó nghe chính tiếng nó lao xao trong máy lại ré lên: “Có tiếng tao rõ nữa nè”.  Cả bọn cười khe khé, tôi vui lây vá»›i sá»± hồn nhiên của Ä‘ám nhỏ.

Đột nhiên, tôi thấy các anh đổ xô ra mạn thuyền nhìn chăm chăm xuống nÆ°á»›c. Có anh thủ máy bấm lia chia ghi hình gì Ä‘ó. Tôi nhá»›m nhìn theo. Má»™t chiếc xuồng ba lá Ä‘ang cặp bán món Ä‘iểm tâm, khách ăn tíu tít, nhÆ°ng Ä‘iều làm các anh chú ý là cô hàng tá»± nhiên khoắng cái tô vừa bán cho khách xuống sông rá»­a, rồi tiếp tục múc cho khách kế tiếp.

Điều này khiến anh em chúng tôi vô cùng lạ lẫm vì nó không hợp vệ sinh chút nào vậy mà cÆ° dân nhà thuyền tỉnh bÆ¡ coi nhÆ° má»™t chuyện thường tình. Chẳng lẽ suốt đời sống vá»›i sông nÆ°á»›c rồi con người đến thành tín thÆ°Æ¡ng yêu dòng chảy đến Ä‘á»™ không còn dè dặt, e ngại gì nữa sao?

HÆ¡n má»™t tiếng đồng hồ lặn hụp vá»›i sinh hoạt chợ nổi, đến khi nhà Ä‘ò giục, anh em chúng tôi má»›i lo xếp máy ra về. Con Ä‘ò chia tay vá»›i thuyền chành, thuyền vá»±a, giã từ những con người mến khách ở miền sông nÆ°á»›c Hậu Giang.

Đò cặp bến, chúng tôi bÆ°á»›c lên, niềm vui xen lẫn những băn khoăn vừa chá»›m dậy. Gặp lại chị “cò”, chúng tôi Ä‘ùa Ä‘òi bá»›t tiền thuê, chị nhỏn nhoẻn cười lảng Ä‘i thật nhanh. Hai cá»— xe lôi lại lóc cóc Ä‘Æ°a chúng tôi về thành phố Long Xuyên. Nhìn đồng hồ, Ä‘ã 1 giờ rưỡi trÆ°a, bụng bắt đầu nhói kiến bò