Mấy năm nay những lúc rảnh rá»—i, anh theo các Ä‘oàn phát chẩn của nhà chùa đến vá»›i bà con thiếu cÆ¡m ăn áo mặc ở các vùng sâu vùng xa. Gần Ä‘ây anh tìm đến các quán cÆ¡m 2.000 đồng dành cho người lao Ä‘á»™ng nghèo vá»›i tâm thế má»™t tình nguyện viên nhÆ° tôi và cảm thấy rất yêu thích những nÆ¡i thế này.

Trong câu chuyện thân tình, chÆ°a khi nào tôi nghe anh nói rằng mình Ä‘ang làm “từ thiện”, có thể vá»›i má»™t người khiêm tốn thì hai tiếng này quả là quá tầm so vá»›i những gì anh làm lâu nay. Vậy mà hôm Chủ nhật vừa rồi anh lại quan tâm đến nó sau khi tình cờ được nghe “ChÆ°Æ¡ng trình 60’ mở” của Đài Truyền hình VTV 6 có chủ đề “Món quà từ thiện bị từ chối” nói về 3.600 phần quà Tết của Nhóm từ thiện Xây nhà vùng cao bị má»™t địa phÆ°Æ¡ng làm khó phải Ä‘Æ°a Ä‘i nÆ¡i khác. Câu hỏi mà những người làm chÆ°Æ¡ng trình đặt ra má»™t cách gay gắt: “Làm từ thiện vì ai, và để làm gì” là quá lạnh lùng và thiếu thiện ý vá»›i hoạt Ä‘á»™ng vốn là nét đẹp đời thường ở má»™t đất nÆ°á»›c còn quá nhiều người nghèo trong khi Nhà nÆ°á»›c thì không thể lo cho hết.

CÆ° dân mạng những ngày qua không ngá»›t “ném Ä‘á” vào tiết mục này là Ä‘iều dá»… hiểu bởi ngay cả má»™t người hiền lành nhÆ° anh bạn tôi cÅ©ng bày tỏ sá»± hoang mang rằng phải chăng Ä‘ây là ná»™i dung định hÆ°á»›ng dÆ° luận của má»™t Ä‘ài truyền hình quốc gia? Tôi hoàn toàn chia sẻ suy nghÄ© của anh và tìm cách lý giải ý nghÄ©a sâu xa của má»™t công việc mình yêu thích.

Theo từ Ä‘iển Hán Việt Thiều Chá»­u, “Từ thiện” là kết hợp giữa “Từ” nghÄ©a là thÆ°Æ¡ng yêu và “Thiện” có nghÄ©a là tốt lành. Vậy thì “từ thiện” Ä‘Æ¡n giản là làm việc tốt từ lòng yêu thÆ°Æ¡ng người. Những hành vi, việc làm tốt mà không xuất phát từ lòng thÆ°Æ¡ng thì không được gọi là từ thiện.

Ngay từ thuở xa xÆ°a từ thiện được xem là căn bản của đạo đức và tình nhân đạo, cÅ©ng nhÆ° là má»™t đức tính hay đức hạnh cần thiết trong nhiều tôn giáo, chính vì vậy mà các tín đồ được khuyến khích thá»±c hiện việc này.

Vì làm từ thiện là tá»± nguyện nên không có những ràng buá»™c nào về thời gian và không gian, không nhất thiết phải theo má»™t mô hình nào. Tuy nhiên, theo quan Ä‘iểm chung từ thiện là hành vi giúp người, nhÆ°ng không phải hành Ä‘á»™ng nào giúp người cÅ©ng được gọi là từ thiện. Từ thiện phải Ä‘i chung vá»›i bất vụ lợi (làm không vì lợi ích riêng) và thiện nguyện (tá»± nguyện làm vì Ä‘iều tốt).

Phạm trù đạo đức này được hình thành bẩm sinh từ khi có xã há»™i loài người (nhân chi sÆ¡ tánh bổn thiện - Khổng Tá»­). Khi con người hình thành cá»™ng đồng, xây dá»±ng nên xã há»™i thì từ thiện trở thành ý thức tÆ°Æ¡ng trợ lẫn nhau, tạo thành Ä‘á»™ng lá»±c để cá»™ng đồng phát triển lá»›n mạnh. Càng về sau này, khi con người nhận thức má»™t cách sâu xa các yếu tố cá»™ng hưởng tạo nên sá»± bền vững của má»™t cá»™ng đồng thì từ thiện không chỉ là phạm trù đạo đức mà trở thành trách nhiệm xã há»™i.

Dài dòng vá»›i chữ nghÄ©a nhÆ° thế chẳng qua là để trả lời cho câu hỏi trong chừng má»±c rất ngá»› ngẩn và bề trên “làm từ thiện vì ai và để làm gì?” khi mà hoạt Ä‘á»™ng này hiện nay Ä‘an chen những Ä‘iều được và chÆ°a được, khi mà ngày càng có nhiều cá nhân và tổ chức tham gia vá»›i mức Ä‘á»™ và hoàn cảnh khác nhau.

NÆ°á»›c ta không có những Bill Gates, Warren Buffett, Mark Zuckerberg Ä‘em phần lá»›n tài sản lên đến hàng tỉ Ä‘ô la cống hiến cho sá»± nghiệp từ thiện, nhÆ°ng cÅ©ng có không ít người nhÆ° doanh nhân Phạm Văn Bên ở Đồng Tháp bỏ ra 40 tỉ đồng xây dá»±ng nÆ¡i ăn chốn ở miá»…n phí cho sinh viên Đại học Nông lâm TPHCM. Nói chung là hiện nay có má»™t số Ä‘ông những người làm kinh doanh thuận lợi trong xã há»™i chúng ta Ä‘ã không quên nghÄ© đến việc chia sẻ lá»™c trời vá»›i những số phận khó khăn qua các hoạt Ä‘á»™ng từ thiện. Chúng ta cÅ©ng có ngày càng nhiều những nhà hảo tâm đủ các thành phần xã há»™i tá»± nguyện đến vá»›i người nghèo bằng những khoản Ä‘óng góp tiền bạc hoặc công sức. Nhờ Ä‘ó các tổ chức từ thiện không ngừng phát triển và qua Ä‘ó má»›i có những bữa “cÆ¡m có thịt” để trẻ em ở vùng cao được ăn ngon hÆ¡n, mặc ấm hÆ¡n; má»›i có những “suất cÆ¡m 2.000 đồng” đủ chất bổ dưỡng giúp cho người lao Ä‘á»™ng nghèo ngược xuôi ở các Ä‘ô thị lá»›n giảm bá»›t gánh nặng mÆ°u sinh, và còn nhiều nữa...

Má»™t vài anh chị nhà báo đến tìm hiểu các hoạt Ä‘á»™ng từ thiện thường hỏi thăm về những khó khăn gặp phải. Câu hỏi xuất phát từ má»™t thá»±c tế không phải lúc nào mọi chuyện cÅ©ng đều dá»… dàng. Lá»›p học tình thÆ°Æ¡ng lo bữa cÆ¡m chiều và buổi học Ä‘êm miá»…n phí cho hàng trăm đứa trẻ ban ngày phải quần quật giúp cha mẹ kiếm sống, là từ tâm của hai vợ chồng chủ quán cÆ¡m chay, vậy mà có Ä‘Æ¡n giản Ä‘âu. Địa phÆ°Æ¡ng không vui khi phóng sá»± về lá»›p học này được Ä‘Æ°a lên truyền hình, chẳng qua là vì “Ä‘ã báo cáo vá»›i cấp trên phường này không còn há»™ nghèo và 100% trẻ em trong lứa tuổi Ä‘ã được Ä‘i học”. Má»™t vài Việt kiều gom góp tiền bạc của bạn bè Ä‘em về nÆ°á»›c xây trường học cho trẻ em vùng núi, nhÆ°ng lại bị hoài nghi từ cả hai phía bên trong lẫn bên ngoài. Làm từ thiện mà chính quyền không vui là xem nhÆ°... “hết cá»­a”.

Làm việc gì mà chẳng khó, nhÆ°ng đừng bao giờ Ä‘òi hỏi há»… cứ làm từ thiện thì sẽ được mọi người giúp đỡ. Không Ä‘âu, ngoài việc tuân thủ luật pháp là chuyện Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên còn phải chịu sá»± giám sát thầm lặng của xã há»™i, Ä‘ó là chÆ°a kể Ä‘ôi khi gặp những bá»™ óc siêu đẳng lấy chuyện vạch lá tìm sâu làm niềm vui thì cÅ©ng dá»… nản lòng.

Thế cho nên Ä‘ã làm từ thiện thì phải chấp nhận tất cả, biết giữ mình để đừng sai sót, công khai minh bạch thường xuyên má»›i tạo được lòng tin của xã há»™i, má»›i có thêm ngày càng nhiều bạn đồng hành.

ChÆ°a hết, làm từ thiện không phải là ban phát mà là chia sẻ bằng tấm lòng thành, Ä‘ó chính là sá»± tôn trọng người không may cần đến sá»± giúp đỡ. NhÆ°ng nếu có ai Ä‘ó làm từ thiện để tìm chút ít hÆ° danh thì cÅ©ng chẳng sao, nhÆ° anh bạn tôi lâu nay làm từ thiện má»™t cách hồn nhiên từng nói, “cho Ä‘i cái mình có vì mục Ä‘ích gì Ä‘i nữa thì cÅ©ng giúp được chút nào Ä‘ó cho người khó khăn, còn hÆ¡n là ném đồng tiền vào nÆ¡i vô bổ”.

Thật Ä‘áng quý vá»›i những tấm lòng nhân hậu làm từ thiện má»™t cách hồn nhiên nhÆ° anh, không tính toán thiệt hÆ¡n, không để chuyện Ä‘Æ¡n giản trở nên phức tạp. Bởi suy cho cùng thì làm việc tốt là để tạ Æ¡n đời Ä‘ã cho mình má»™t cuá»™c sống may mắn hÆ¡n số Ä‘ông người khác mà thôi. 

Trần Trọng Thức